Memo van Laurens van der Laan
De kerkelijke discussie over homoseksualiteit ligt vooral in het ethische vlak. Dat is terecht, maar heeft een nadeel. Het dwingt mensen tot een stellingname en verdeelt hen in twee kampen. Zo ontstaat een patstelling. Ik doorbreek die enigszins met deze vraag omdat het antwoord belangrijk is voor beide kampen en omdat de antwoorden niet gedicteerd worden door het ethische standpunt van betrokkenen.
Deze vraag veronderstelt toekomstverwachtingen. Die zijn altijd onzeker. Dat maakt dit memo speculatief. Toch zie ik dit memo niet als nutteloos koffiedik-kijken. Want we zien overal om ons heen dat verwachtingen invloed hebben, hoe onzeker ze ook zijn. Verwachtingen (vaak versterkt door hoop en vurig wensen) beïnvloeden (a) het gedrag van individuen en (b) het beleid van organisaties.
Waar gaat de verdeeldheid over?
Het is vooral de homoseksuele relatie waarover christenen van mening verschillen. Sommige christenen zeggen dat de Here God zulke relaties goedkeurt, met inbegrip van de homoseksuele praxis, mits de relatie wordt gekenmerkt door liefde en trouw. Ik noem dat Visie A.
Andere christenen zeggen dat de Here God de homoseksuele praxis afwijst en veroordeelt – zonder uitzonderingen en dat de homoseksuele relatie dus zondig is. Ik noem dat Visie B.
Nu kan ik vier scenario’s schetsen.
- De verdeeldheid verdwijnt omdat Visie B verdwijnt en homoseksualiteit algemeen aanvaard wordt in de kerken.
- De verdeeldheid verdwijnt omdat Visie A verdwijnt en homoseksualiteit algemeen afgewezen wordt in de kerken.
- De verdeeldheid verdwijnt omdat er een compromis ontstaat doordat de kloof tussen Visie A en Visie B overbrugd wordt.
- De verdeeldheid blijft bestaan totdat onze Heer Jezus Christus terugkomt.
Hieronder kijken we naar elk van deze scenario’s.
Visie B verdwijnt
Visie B, die overeenkomt met de traditionele of klassieke visie op homoseksualiteit, is sinds 1970 duidelijk in de verdediging gedrongen. In de jaren 1980 heeft het er een tijd lang op geleken dat ze zou verdwijnen. Tekenend is de titel van een boek uit 1989 ‘De akseptatie voorbij.’ Sindsdien is de steun voor de traditionele visie weer toegenomen, maar ze blijft een minderheidsvisie in het Westen.
Buiten het Westen ligt dat anders. Daar overheerst de traditionele visie en is er grote tegenstand tegen de aanvaarding van homoseksualiteit.
Kortom, ik kan me moeilijk voorstellen dat de traditionele visie zo zwak wordt dat ze genegeerd kan worden.
Visie A verdwijnt
Visie A, die overeenkomt met de moderne visie, is sterk in het Westen. Ten eerste omdat ze kerkrechtelijk geconsolideerd is in veel kerkgenootschappen. Ten tweede omdat de seculiere variant van de moderne visie nog steeds in kracht toeneemt buiten de kerken. Maar de snelle aanvaarding van de moderne visie, gesignaleerd door onder andere professor Theo Boer (2007), zou een teken van zwakte kunnen zijn.
De visie heeft zijn succes vermoedelijk meer te danken aan een gunstige tijdgeest dan aan inhoudelijke argumenten. Met andere woorden als de tijdgeest verandert, kan de steun van de media en veel politici voor de moderne visie weer wegvallen.
Toch kan ik me niet voorstellen dat de moderne visie verdwijnt.
Een compromis
Er is al vele jaren ijverig en volhardend gezocht naar een compromis. Bijvoorbeeld in een aantal kerkgenootschappen zoals de PKN en in de Anglicaanse gemeenschap. Maar dat bleek pleisterwerk te zijn. De verdeeldheid bleef en kwam daarom steeds weer naar buiten.
Daarbij is het van belang dat het ‘gewone kerkvolk’(een on-Bijbelse term) zich sterk betrokken voelt bij de verdeeldheid. Het is ook relevant dat op het niveau van het gezin en de familie intens gezocht wordt naar wegen om de kloof te overbruggen. Meestal kwam men niet verder dan de afspraak om voortaan te zwijgen over het meningsverschil.
Al met al zie ik weinig kans dat de verdeeldheid verdwijnt dankzij een compromis.
Permanente verdeeldheid?
Zal de verdeeldheid blijven bestaan tot de Wederkomst van onze Heer Jezus Christus? Als we die vraag met ja beantwoorden, beseffen we hoe dramatisch de vraag is. Er is dan al gauw een neiging om dat scenario te ontkennen.
Ik wil het hier echter onder ogen zien. Ten eerste hoop ik dat het synodes en kerkenraden er toe brengt om niet lichtvaardig te spreken en te handelen. Met is mijns inziens eerlijker om de betreurenswaardige verdeeldheid en onze machteloosheid openlijk te erkennen. Ten tweede lijkt het mij zinvol om te denken aan andere denkbeelden waarover de kerken al langdurig verdeeld zijn, zoals het Darwinisme.
De vraag is ook van belang voor de seculiere homobeweging
De traditionele visie is de seculiere homobeweging en met name het COC een doorn in het oog. Dat ze die visie bestrijden behoeft ons niet te verbazen. Maar die bestrijding wordt wel beïnvloed door het antwoord op onze vraag.
Als men hoopt en verwacht dat die bestrijding succes zal hebben, zal men alles op alles zetten, maar als men de vraag met nee beantwoordt, kan de homobeweging zich afvragen of het niet beter is om de inspanningen op andere doelgroepen te richten.
Memo van Laurens van der Laan, 11 april 2012. Op 22 maart jongstleden overleed Laurens. We zijn dankbaar voor wat hij ons nalaat aan memo’s en reflecties. Krijn de Jong beschrijft in zijn in memoriam Laurens’ betrokkenheid en inzet. https://www.onderweg.nu/in-memoriam-laurens-van-der-laan/
Foto Unsplash