‘…opdat hij aanhangers van de Weg…, mannen zowel als vrouwen, gevangen kon nemen…’ Handelingen 9:2
De baptisten theoloog prof. Henk Bakker typeerde de vroege christenen als volgt: ‘Ze hebben lief maar worden vervolgd’
Maar het leek goed af te lopen. Aan het begin van de vierde eeuw stoppen de vervolgingen. Je mag nu christen zijn, sterker nog, het christelijk geloof wordt dominant, het wordt de staatsgodsdienst. Er heerst een groot optimisme. Het koninkrijk Gods lijkt aangebroken.
Niet helemaal. ‘Kerk en staat’ blijkt niet altijd een goede combinatie. Zeker, de kerk krijgt veel ruimte en veel vrijheid, maar daar moet ook een prijs voor betaald worden. Het christendom krijgt macht, veel macht. Meer dan goed voor haar is. En daarbij, er treedt verslapping op. Er komen telkens meer oppervlakkige gelovigen. Het kost zo weinig meer om te geloven. De verwereldlijking blijkt minstens zo’n grote vijand van de gemeente als de vervolging.
Eeuwenlang is Europa ‘christelijk’ gebleven. Als je de geschiedschrijving leest zie je dat we nog steeds moeten wachten op het Koninkrijk van God. Ook de geschiedenis van christelijk Europa wordt geschreven door oorlogen en twisten. De Middeleeuwen kenmerken zich door de bloedige kruistochten. Het Evangelie wordt dan uitdragen door moord. En waarom moeten ook in het christelijk Europa de Joden het altijd ontgelden? De pijn daarvan wordt nog steeds hevig gevoeld.
Seculier
Inmiddels is christelijk Europa verleden tijd. Al kort na de Tweede Wereldoorlog begint de verandering. Maar in de jaren zestig krijgen ze de vorm van een revolutie. Met als spits: de seksuele revolutie. De Europese cultuur gaat kantelen. Vrijheid was de belofte. Maar het lijkt wel heel erg op wat de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) ‘wilde vrijheid’ noemde, ‘vrijheid die meer lijkt op een ongeleid projectiel – wel vrij, maar waartoe?’
We zijn nu ruim een halve eeuw verder. De secularisatie heeft zijn werk gedaan. Bijzonder hoogleraar Veiligheid & Burgerschap, Hans Boutellier, spreekt over ‘het seculiere experiment’, een poging om zonder God te leven. Er is inmiddels al heel wat ‘christelijke ballast’ over boord gegaan. Aanvankelijk werd de nieuwe tijd aangeprezen als neutraal. Het probleem is dat periodes van neutraliteit altijd van zeer korte duur zijn. Altijd worden we een kant opgeduwd. Keuzes maken is onvermijdelijk.
‘Weg van het christelijk geloof’ heeft zich inmiddels ontwikkeld tot ‘tegen het christelijk geloof’. De christelijke agenda is vervangen door een seculiere anti-christelijke agenda. Ook de vrijheid was niet lang vol te houden. Er zijn nu nieuwe waarden en nieuwe normen en ook nieuwe wetten en zelfs een nieuwe taal.
De dwang die zo geschuwd werd komt nu gewoon van de andere kant. Europa heeft God achter zich gelaten. Nederland gaat daarbij voorop. Wat of wie komt er voor in de plaats? De filosoof Van Riessen (1911-2000) voorzag al heel lang geleden dat de keuze beperkt is. ‘Het is God of de afgoden’.
En in deze wereld moeten we nu getuigen zijn. Nostalgisch blijven praten over een christelijk Nederland kan even een warm gevoel geven, maar helpt ons niet verder. De maatschappij volgt niet meer de agenda van de kerk, maar de kerk wordt meer en meer gedwongen de agenda van de wereld te volgen.
Er is telkens meer moed nodig om van Christus te getuigen. Het seculier experiment heeft ook akelige tegenkrachten opgeroepen. De radicale islam bijvoorbeeld en de haatcultuur van argwaan en minachting. Is er dan echt geen ander pad? Ja, liefhebben. Liefhebben tegen de klippen op. ‘Ze hebben lief maar worden vervolgd’.
Getuigen zal ook voor ons meer en meer met lijden gepaard gaan.
Krijn de Jong
Dit is het derde deel van het artikel ‘Vertel het allen!’ De volledige tekst vind je in het zomernummer van het blad Profetisch Perspectief https://profetischperspectief.nl/