Vaughan Roberts wijst er in het voorwoord op dat dit boek een pastoraal gevoelig boek is, cultureel gevoelig en ook ‘ontmaskerend’, omdat het ‘zelfisme’ als moderne afgod (zelfexpressie, zelfvervulling) wordt benoemd. De positieve boodschap is dat je met Christus een vervuld leven kunt leiden, ook als celibatair.
Hoofdstuk 1 Het geloofwaardigheidsprobleem
Peter, 17 jaar, zit in de jeugdgroep van een orthodox-christelijke kerk. Kent al vanaf het begin van zijn puberteit homoseksuele gevoelens. Hij valt op jongens.
Zijn eerste spagaat: andere jongens mogen meisjes ‘zien’, maar hij voelt zich schuldig als hij een andere jongen ‘ziet’. En helemaal als deze zich tijdens een gemeenteweekend op de slaapzaal verkleedt/uitkleedt. Waw !
Zijn tweede spagaat: hij leeft in een van de meest geseksualiseerde culturen sinds de Grieks-Romeinse tijd. Seks is overal. Seks maakt je pas echt tot een man. Maar volgens zijn kerk is het niet voor Peter….
Derde spagaat: er blijken ook christenen te zijn die een duurzame homorelatie okay vinden.
Joanne, 35+, zij ontwikkelde een warme relatie met een collega op haar werk. Die relatie werd ook seksueel. Ze bloeit daarin op. Ze ontvangt genegenheid, ook fysiek. Wat is het alternatief? Fysiek contact reduceren tot de begroeting aan het begin van de kerkdienst, en enige keer dat ze fysieke aanraking ervaart.
Het is dit soort ervaringen, van mensen van vlees en bloed die gelukkig worden binnen een same-sex-relatie, die ervoor zorgen dat er in enkele decennia een geweldige omslag in denken heeft plaatsgevonden. En dat niet omdat we de Bijbel zozeer anders zijn gaan lezen.
Hoe kunnen we, mede vanuit Johannes 10:10 (Jezus kwam om leven in al zijn volheid te geven) de boodschap van de Bijbel weer geloofwaardig maken? En welke misvattingen moeten we onder ogen zien?
Hoofdstuk 2 Het geloofwaardigheidsprobleem en ik
Hoe in enkele decennia de context sterk veranderd is. Van: ‘Zeg gewoon nee’ (tegen je seksuele gevoelens) naar ‘Zeg gewoon ja’ (en gun jezelf een relatie)
Op Nederlandse bodem heeft Wolter Rose dat kernachtig verwoord: 20 jaar geleden had je in een gemiddelde kerk iets uit te leggen als je een homo- of lesbische relatie aanging, nu heb je wat uit te leggen als je celibatair leeft.
Ed Shaw: wat nodig is, is herformuleren / herbouwen aan een structuur van geloofwaardigheid.
Misvatting 1 Je seksualiteit is je identiteit
Zeg niet: ‘ik ben homo’, maar zeg: ‘ik voel me aangetrokken tot iemand / mensen van het zelfde geslacht’.
En zeg boven alles uit: ‘Ik ben in Christus, ik ben een kind van God’.
Je bent niet wat je verlangt, je bent wie je bent in Christus.
Ed Shaw: in onze kerkdiensten proberen we daarmee in te zetten, door een bijbeltekst die ons herinnert aan onze identiteit in Christus, door liederen die helpen om ons te verheugen in onze blijvende positie in Gods gezin
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we onze identiteit laten definiëren door Gods Woord en niet door de wereld om ons heen? |
Misvatting 2 Een gezin bestaat uit een vader, een moeder en 2,4 kinderen
John Piper schrijft: ‘Huwelijk en gezin zijn tijdelijk, voor dit tijdperk; de kerk is voor altijd. Ik proclameer de radicale bijbelse waarheid dat het deel zijn van een menselijk gezin geen teken is van eeuwige zegen, maar deel zijn van Gods gezin betekent dat we eeuwig worden gezegend. Relaties gebaseerd op familie zijn eindig. Relaties gebaseerd op eenheid met Christus zijn eeuwig. Het huwelijk is een tijdelijke instelling, maar datgene waarvan het een beeld is, blijft voor eeuwig.’
Laat de gemeente van Christus vooral familie Dei zijn, het huisgezin van God. Het is de waarheid van Jezus’ woorden in Mat. 12:46-50 en Marc. 10:29-30.
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we er voor zorgen dat het niet alleen bij mooie woorden blijft wanneer we spreken over Gods huisgezin? |
Misvatting 3 Als je als homo geboren bent, kan het niet verkeerd zijn om als homo te leven
Ed Shaw: ik kan geen breuklijnen in mijn biografie aanwijzen. Ik ben als homo geboren, zo voelt het althans. En een homo-gen dan? Dat is niet bewezen en niet gevonden. De erfzonde? Dat ontslaat ons (en evenmin David in Psalm 51) niet van onze verantwoordelijkheid om ons leven naar Gods bedoelingen in te richten. Ieders seksualiteit ontwikkelt zich op een unieke wijze, ook als dat homo of nog anders is. Met generalisaties kom je er niet.
Erfzonde: we worden allemaal geboren zónder de keuze om wel/niet te zondigen. We worden geboren onder de ‘macht van de zonde’. En toch worden we er voor verantwoordelijk gehouden, staan we schuldig. Ook onze natuurlijke neiging en instincten zijn niet ‘moreel neutraal’. Ook onze seksualiteit is aan imperfectie onderworpen. Daarmee werpen we dus ook een dam op tegen het ‘je gevoel volgen’. Dat heeft onze samenleving, bijvoorbeeld op het gebied van relaties of klimaat al genoeg schade toegebracht.
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we beter duidelijk maken dat een natuurlijke neiging om iets te doen, niet betekent dat het wel goed moet zijn? |
Misvatting 4 Als het je gelukkig maakt, moet het wel goed zijn!
Onze hedonistische cultuur zegt: geluk gaat boven alles. Dat heeft ons een losse echtscheidingspraktijk opgeleverd (want je mag niet ongelukkig zijn in je huwelijk) en een levensstijl waarin persoonlijke offers steeds moeilijker gebracht worden. Levensfilosofie: korte-termijn-geluk. In zo’n cultuur zouden we alleen van homo’s en lesbiennes vragen om van geluk af te zien… dat is toch inhumaan.
Tim en Kathy Keller wijzen op een langdurig onderzoek waaruit blijkt dat ‘blijven in een ongelukkig huwelijk’ op lange termijn kan veranderen in een gelukkig huwelijk, bij twee-derde van de huwelijken, binnen pakweg vijf jaar.
Les: dat wat gelukkig op korte termijn lijkt te maken (promiscue seks, weggaan bij je partner etc.), blijkt maar al te vaak op lange termijn geen geluk te brengen. Dat ‘geluk‘ komt wel door gehoorzaamheid aan Gods geboden en aan het Woord van God. Je kunt dus kiezen voor een levensstijl die je (tijdelijk) ongelukkig maakt, of ongelukkige momenten geeft (gemis) en daar – ook nu al – Gods ‘leven en overvloed’ (Joh. 10:10, Mat. 5:1-10) voor terugkrijgen. Wat daarbij helpt: andere christenen die soortgelijke offers brengen, meestal op een ander vlak (voorbeelden op pag. 67).
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we onze keuzes baseren op wat Gods Woord zegt, in plaats van op ons gevoel? |
Misvatting 5 Echte intimiteit vind je in seks
Onze samenleving suggereert: intimiteit is ongeveer hetzelfde als seks. Het is bijna inwisselbaar. Zonder seks is intimiteit ondenkbaar tegenwoordig. Waardoor zelfs een 2 Samuel 1:26 als een homo-erotische relatie wordt geïnterpreteerd (de liefde tussen David en Jonathan).
Genesis 2:18 -“ het is niet goed dat de mens alleen is ….”.
We zijn sociale wezens, geschapen voor (intieme) relaties. Een goed gesprek, samen iets beleven etc..
Maar verwar dit niet met seksuele relaties. Juist deze misvatting kan celibatairen ervan weerhouden iets intiems op te bouwen met iemand anders. Want door de samenleving wordt zoiets heel snel als ‘seksueel’ geïnterpreteerd. De kerk heeft daaraan ook meegewerkt, door intimiteit alleen te bewaren voor het huwelijk. Daarmee heeft ze ‘niet-seksuele’ intimiteit ontmoedigd of als verdacht bestempeld.
Wat betreft de christelijke verafgoding van huwelijk en gezin, of de gedachte dat alles uit die ene (huwelijks)relatie gehaald moet worden. Juist hechte vriendschappen buiten het huwelijk zijn ook heilzaam voor huwelijksrelaties/gezinnen zelf. In het Spreukenboek vind je aandacht voor beiden. Voor het huwelijk in hoofdstuk 5, 7, 21:9, voor vriendschappen in 17:27, 18:24, 27:5-6/9-10, 17.
Gebrek aan intieme relaties zou ook wel eens tot meer pornoverslaving kunnen leiden. De mythe van ‘mannelijkheid’, oppervlakkige relaties tussen mannen onderling (vooral dingen ‘doen’, weinig praten) en gebrek aan intimiteit. Als we dat beter zouden ontwikkelen is dat ook tegengif tegen de epidemie van pornoverslaving. Ook niet-seksuele intimiteit kan een vervulling zijn en onze seksuele driften verminderen of reguleren.
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen wij intiemere vriendschappen ontwikkelen? |
Misvatting 6 Mannen en vrouwen zijn gelijk(waardig) en uitwisselbaar
Bijbel: mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig, beiden naar Gods beeld geschapen (Gen. 1:27, Gal. 3:28). Maar dat betekent niet: gelijk en inwisselbaar, en dat de sekseverschillen irrelevant zouden zijn. Als dat zo zou zijn, is iedere combinatie goed: mam-man, vrouw-vrouw.
Scheppingsorde: er is een binair onderscheid. “Gender is geen sociale constructie, maar een goddelijke constructie” (pag. 82). De mensheid is niet onzijdig, maar bestaat uit twee verschillende seksen. Er zijn fysieke en psychologische verschillen tussen mannen en vrouwen, ook al zijn daar allerlei nuances in aan te brengen.
Juist deze twee-eenheid is in de Bijbel een beeld van Gods hartstochtelijke liefde voor zijn volk (Hooglied, Efez. 5, Openb. 19-22). Het beeld van de bruid en de bruidsgemeente. En overspel wordt een beeld voor de ontrouw van het volk dat Gods wegen verlaat (Ezech. 16, Hosea 1-3). We kunnen deze man-vrouw-eenheid niet vervangen door een andere combinatie, net zomin als je bij de doop een andere vloeistof dan water zou gebruiken en het avondmaal zou vieren met chips en cola.
Man-vrouw-huwelijk: een eenheid in verscheidenheid, complementair zoals man-man/vrouw-vrouw dat nooit kan zijn, omdat ze niet alleen fysiek maar ook qua manier van denken en voelen van hetzelfde geslacht zijn.
Ed Shaw: dit alles maakt niet dat ik mijn (homo-)seksualiteit als iets negatiefs hoef te zien, maar eerder als middel om de ongelofelijke kracht te begrijpen van de hartstochtelijke taal waarmee God zijn liefde voor ons uit. “Mijn seksualiteit leidt me niet tot een huwelijk, maar wel tot een groter besef van Gods liefde voor mij in Christus.”
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we de noodzaak van seksuele verscheidenheid binnen de eenheid van het huwelijk beter uitleggen? |
Misvatting 7 Heteroseksualiteit is Gods ideaal
De reflex van veel ouders: “als mijn kind maar geen homo/lesbo is…“ Hoe voorkom ik dat? Zeker bij christelijke ouders…. En als het toch zo blijkt te zijn, wordt er veel tijd/aandacht geïnvesteerd in hersteltherapie/conversietherapie, bij voorkeur met verandering van gerichtheid tot gevolg.
Misvatting: als je godvrezend en Christus-gelijkvormig wilt leven, dan ben je een hetero…. Voor homo’s en lesbiennes is dat een zeer onvruchtbare benadering, want elke keer als er gevoelens voor iemand van hetzelfde geslacht zijn, denk je dat je nog geen centimeter verder bent gekomen in je wandel met Christus.
Evangelie van Jezus Christus/de aanwijzingen van Paulus: het gaat om navolging, Christusgelijkvormigheid, op alle terreinen van ons leven, dus ook in onze seksualiteit. Zie bijvoorbeeld Efez. 5:1-7, navolging van Christus en de consequenties voor onze levensstijl, ook in onze seksualiteit. Dus: “God wil dat ik meer word zoals Jezus, en het gaat Hem er niet om dat ik perse met een vrouw trouw.”
In die navolging van Jezus kunnen gevoelens voor mensen van hetzelfde geslacht gewoon blijven bestaan, maar wel hanteerbaar worden. Meet dus iemands voortgang in de wandel met Christus niet af aan eventuele voortgang in verandering van seksuele oriëntatie.
Wat ons ook tegenwerkt is de ‘seksuele hypocrisie’ in onze kerken. Er is veel meer worsteling met seksualiteit (internet-porno, overspel etc.), maar daarover wordt nauwelijks gesproken/gebiecht.
Bonhoeffer: “In de biecht vindt de doorbraak naar de gemeenschap plaats. De zonde wil met de mens alleen zijn. Zij onttrekt hem aan de gemeenschap. Hoe eenzamer de mens, des te verwoestender de macht van de zonde. De zonde wil onbekend blijven, zij schuwt het licht.”
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat wij niet hypocriet zijn als het gaat om seksualiteit? |
Misvatting 8 Celibatair leven is slecht voor je
Kerk en samenleving: celibaat of single-zijn is een slechte zaak, tweederangs, dat moet je tegen elke prijs zien te vermijden. Hollywood-films: je ziet nooit een film over een tevreden single. Kerk: zelden of nooit een preek over de waarde van het celibaat. Dat is wel anders geweest, er waren tijden dat juist het huwelijk als tweederangs gold.
Shaw: ik kom meer eenzaamheid binnen huwelijken tegen (ook omdat het huwelijk kan isoleren van vrienden), dan onder alleengaanden. Zolang de kerk het celibaat niet herwaardeert, is voor mensen zoals ik het (homo-)huwelijk de enige optie die overblijft.
1 Kor. 7: Paulus breekt daar een lans voor het celibatair leven
– getrouwd-zijn is goed, niet-getrouwd zijn is beter, mede in het licht van de spoedige verwachting van de wederkomst.
– Shaw, zich beroepend op een uitleg van Al Hsu (The Single Issue, 1997): “Iedereen die niet getrouwd is, ontvangt de gave van het ongehuwd zijn, waar Paulus in 1 Kor. 7:7 over spreekt.”
– het voordeel van de ‘onverdeelde toewijding aan de Heer’ (1 Kor. 7:32-35), zoals ook blijkt uit de vrucht van velen in kerk- en zendingsgeschiedenis (John Stott, David Brainerd, Gladys Aylward).
– niet zozeer het ‘opgeven van seks’, maar het ‘opgeven van erfgenamen’, dus nageslacht. Dat is zeker in een patriarchale samenleving een enorm offer. Want wie zet jouw familienaam voort?
– De groei van de kerk in de eerste eeuwen en wereldwijd is mede of misschien wel vooral vrucht van al diegenen, die in het voetspoor van de celibataire Jezus en Paulus gingen.
– Het offer van het celibaat, en de pijn die dat kan geven, mogen we brengen in het voetspoor van Jezus die om de vreugde die voor Hem in het verschiet lag het lijden niet uit de weg ging (Hebr. 12:1-2).
– het christelijke celibaat relativeert de waarde van seks, het heeft geen eeuwigheidswaarde, en laat zien dat het koninkrijk van God en het volgen van Jezus alles te boven gaat.
Vraag: hoe viert jouw kerk Gods gave van het celibaat? Hoe kun je de alleenstaande mannen en vrouwen eren om hun celibataire status? Shaw geeft het voorbeeld van een feestje met een 80-jarige alleenstaande vrouw om alles wat ze de kerkgemeenschap gegeven had.
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we over ongetrouwd-zijn net zo positief en bevestigend zijn als dat de Bijbel erover spreekt? |
Misvatting 9 Lijden moet vermeden worden
Samenleving: streef vooral je persoonlijk geluk na, alle nadruk ligt op zelfontplooiing. Ban alle lijden zoveel mogelijk uit. Maar navolging van Jezus brengt lijden en kruis-dragen met zich mee, dus eerder zelfverloochening, ‘nee’ leren zeggen, dan zelfontplooiing. Deze boodschap was in Jezus’ dagen al impopulair (Mat. 16:21-28, Markus 8:32-38) en vandaag de dag geen onderdeel van evangelisatiecampagnes en discipelschapstrainingen. Er wordt vooral veel geluk en een beter, plezieriger leven met God beloofd.
Als homo/lesbienne in onthouding leven is veel moeilijker in een kerk en samenleving waarin korte-termijn-geluk heel hoog scoort en lijden tegen elke prijs vermeden moeten worden. Voor eerdere generaties christenen, voor christenen in derde-wereld-landen en voor vervolgde christenen is lijden in de navolging van Jezus veel vanzelfsprekender. Dat is in lijn met de boodschap van het hele Nieuwe Testament (samengevat door Paulus in Rom. 8:16-18, Kol. 1:24, 2 Tim. 3:12 en door Petrus in 1 Petrus 1:6-7, 2:19-25, JM).
Hoe God het lijden gebruikt ten behoeve van zijn plan, ten goede, Romeinen 8:28, Gen. 50:20, zo is ook de ervaring van Ed Shaw. Juist zijn seksuele gebrokenheid is een kanaal voor Gods zegen, vergelijk 2 Kor. 4:7-12 (het favoriete bijbelgedeelte van Shaw)
| Toepassingsvraag: Hoe kunnen we elkaar helpen om de goede gevolgen van het lijden in ons leven te waarderen? |
Conclusie (pag. 129-131): bovenstaande negen misvattingen worden nog eens naast het leven van Peter en Joanne gelegd, de twee personen uit de inleiding op dit boek. Wat betekent het voor hun leven? En voor de opdracht van de kerk? En voor jou en voor mij?
Appendix 1 De geloofwaardigheid van de traditionele interpretatie van de Bijbel
Appendix 2 De ongeloofwaardigheid van de nieuwe interpretaties van de Bijbel
Waar vaak op wordt ingezet:
- Emoties: op gevoel spelen, en daarbij de persoonlijke verhalen inzetten.
- Polarisatie
- Het zaaien van twijfel
In de hierboven beschreven ingrediënten ontbreekt het bredere Bijbelse perspectief als narratief.
‘Geloofwaardig – over kerk en homoseksualiteit,’ van Ed Shaw, oorspronkelijke titel ‘The plausibility problem’, jaar van uitgave 2015/2019, samengevat door Jan Minderhoud, Amersfoort 2019.
