De donkere onderkant van vrouwen-vriendschappen
Cherry en Beth ontmoetten elkaar in de Peuteropvang van hun kerkelijke gemeente. Er was meteen een klik. Ze genoten van het wederzijdse contact als moeders, begrepen elkaars stress en blijdschap door het hebben van kinderen in dezelfde leeftijd. Hun wekelijkse afspraak werd het hoogtepunt van de week. Ze appten dagelijks, wisselden tips uit over wat ze klaar zouden maken voor het eten of over uitspraken van de kleintjes. Geleidelijk aan appten ze de hele dag door, minstens één keer per uur.
Het intense gevoel van verbondenheid, je gehoord, begrepen en gewaardeerd voelen, werkte als een emotionele drug. Na een tijdje voelden zij zich meer met elkaar verbonden dan met hun echtgenoten. Ze waren liever samen dan in ander gezelschap, inclusief hun mannen. De hele dag door met elkaar appen voelde als een levenslijn, een continue bron van bevestiging, dat alles zo oké was.
Uiteindelijk begon de zorg voor de kinderen, waardoor ze elkaar juist hadden ontmoet, aan te voelen als een last, die hun eerste liefde – voor elkaar – in de weg zat. Elke persoon, ieder ding dat tussen hen in kwam te staan, gaf aanleiding tot irritatie en ergernis…als het hen al niet ronduit boos maakte.
Dit was geen gewone vriendschap tussen vrouwen. Wat begon als een mooi geschenk van God was ontaard in emotionele afhankelijkheid. Lori Thorkelson definiëert die als volgt ‘Als mensen geloven dat ze elkaars voortdurende aanwezigheid en/of voeding nodig hebben voor hun persoonlijke veiligheid.’
Van emotionele afhankelijkheid is sprake als je van een ander verwacht dat die jouw basisbehoeften aan liefde en zekerheid zal vervullen, in plaats van God. Daarbij gaat het dus om relationele afgoderij. Het wordt gekenmerkt door een wanhopige behoefte aan die ander.
Emotionele afhankelijkheid is de kern van de meeste lesbische relaties en veel homoseksuele relaties, maar ook echtgenoten kunnen emotioneel afhankelijk zijn van elkaar. En dat geldt net zo voor vriendschappen. Als vriendschap over de grenzen gaat van wat gezond is en leidt tot vervloeiing met iemand – als je al je emotionele eieren in het emmertje van de ander deponeert, om zo maar te zeggen – dan is de relatie ongezond, giftig.
Een lied, dat duidelijk maakt wat emotionele afhankelijkheid is, is ‘Can’t smile without you / Zonder jou kan ik niet lachen’ van Barry Manilow. Het klinkt romantisch, tot je na gaat denken over hoe ongezond dit is:
‘Je weet dat ik zonder jou niet kan lachen, ik kan zonder jou niet lachen, ik kan niet lachen, en niet zingen. Ik vind het moeilijk om iets te doen. Weet je, ik voel me triest als jij triest bent. Ik voel me blij als jij blij bent. Als jij eens wist wat ik doormaak. Ik kan gewoon niet lachen zonder jou!’
Zie je hoe ziek dit is?
Emotionele afhankelijkheid zegt ‘Mijn geluk, mijn gevoel van veiligheid ligt helemaal besloten in dat jij mij de drie A’s geeft die ik nodig heb: Aandacht, Affectie/genegenheid en Affirmation/bevestiging. Als je me een van deze drie ontzegt, ga ik me onzeker en onveilig voelen, niet geliefd en verlaten.
Als mensen zich onzeker voelen, dan voelen ze zich machteloos. En als je je machteloos voelt, dan klamp je je meestal vast aan een of ander controlemechanisme, om je gevoel van macht weer terug te krijgen.
Manipulatie is de lijm die emotioneel afhankelijke mensen bij elkaar houdt, omdat het wanhopig elkaar nodig hebben (denk aan het liedje ‘Zonder jou kan ik niet lachen’) maakt dat je wanhopige dingen gaan doen om er zeker van te zijn dat die ander nog steeds met je verbonden is, tot diep in zijn of haar hart.
Bijvoorbeeld door tegen de 100 appjes te sturen in één dag, om er zeker van te zijn dat de ander daarop zal reageren. En achterdochtig worden en boos. Zo van: ‘Waarom beantwoord je mijn appjes niet? Ik weet dat je ze leest, mijn mobiel zegt dat je ze leest, waarom vermijd je me? Wat deed ik verkeerd? Waarom antwoord je niet? GEEF ANTWOORD!!! Of door geschenken of andere dingen te geven met als doel de ontvanger met jou te verbinden: ‘Jij bent de enige in de wereld die mij begrijpt! Jij bent de enige echte vriend die ik ooit heb gehad. Als jij me alleen laat zal ik volkomen en totaal alleen zijn!
Het goede nieuws is dat als je vriendschap de gezonde grenzen over is gegaan, richting emotionele afhankelijkheid, dat je dan je relationele afgoderij, dat wil zeggen dat je een ander persoon belangrijker voor jou hebt gemaakt dat God, kunt belijden en terug kunt gaan naar een evenwichtige vriendschap. Het andere goede nieuws is dat elk aspect van een ongezonde, emotionele afhankelijkheid van een persoon, gezonde afhankelijkheid van God inhoudt.
Een van mijn vrienden vertelde eens ‘Dit veranderde mijn leven, toen ik me realiseerde dat ik mijn ongezonde energie opnieuw kon richten, op Jezus. En dat maakte me tegelijk een betere discipel.’ Contact met Hem zoeken, 95 keer per dag, door gebed, je hoeft de tekst dan niet eens te appen, is gezond! Wanhopig behoefte hebben aan Jezus is gezond. Hem geschenken geven om je hart aan dat van Hem te verbinden, is gezond. Zeggen ‘als U me verlaat, zal ik volkomen en totaal alleen zijn’ is waar, maar prijs God, Hij verzekert ons dat Hij ons nooit zal verlaten of in de steek laten (Hebr. 13: 5)
Toen ik over deze dingen sprak in kerken, hoorde ik wel ‘Ik verwachtte dat de donkere kant waarover u zou spreken, roddel zou zijn of zo. Ik had dit nooit verwacht. Wow. Ik zie hoe gemakkelijk dit kan gebeuren!’
Wie gewaarschuwd is, telt voor twee, daar vertrouw ik op!
Bovenstaande blog vind je op het internet onder de titel ‘The dark underside of female friendships’, onder de volgende link:
https://blogs.bible.org/?s=The+dark+underside+of+female+friendships
De schrijfster noemt het boekje ‘Emotional Dependancy’ van Lori Thorkelson, uitgegeven door InterVarsity Press, een waardevolle bron als het gaat om het begrijpen van deze materie.
