Deze uitspraak roept vragen bij me op als ‘Wat wordt bedoeld met ‘conversietherapie’? en Spreekt de geïnterviewde uit eigen ervaring met Onderweg?’ Laten we het begrip ‘Conversietherapie’ (‘CT’) eens nader bekijken, en leggen naast wat Onderweg doet, om te zien of bovenstaande bewering klopt.
Het Wetsvoorstel ‘Wet Strafbaarstelling Conversiehandelingen’ omschrijft ‘CT’ als volgt: ‘Conversiehandelingen hebben tot doel de seksuele gerichtheid of genderidentiteit van mensen te veranderen tot de heersende norm. Meestal gaat het hierbij om de verandering van homo- naar heteroseksualiteit en wordt ook wel gesproken van ‘homogenezingstherapie’. Slachtoffers van conversiehandelingen bevinden zich vaak in een kwetsbare positie. Het gaat voornamelijk over jonge mensen die opgroeien in een religieuze omgeving met strenge normen met betrekking tot seksuele gerichtheid en genderidentiteit. Doel van dit initiatiefwetsvoorstel is het beschermen van deze slachtoffers door conversiehandelingen strafbaar te stellen’ 1).
De afdeling Advisering van de RAAD VAN STATE heeft bezwaren bij dit wetsvoorstel en adviseert het alleen aangepast in behandeling te nemen en in de toelichting meer aandacht te besteden aan de positie van mensen die vrijwillig deelnemen aan conversiehandelingen, mede in het licht van hun grondrechten 2). Als aandachtspunten noemt zij:
- Een totaalverbod op conversiehandelingen is in strijd met de mensenrechten.
- Bij de keuze het WvS aan te vullen met een nieuwe strafbaarstelling worden vraagtekens gezet. Ernstige vormen van conversiehandelingen zouden strafbaar moeten worden. Maar zijn deze al niet strafbaar in het huidige WvS?
- Uitgangspunt moet zijn dat mensen zelf kunnen besluiten hoe zij omgaan met hun seksuele gerichtheid of genderidentiteit, ook als dat betekent dat zij zelf pogingen ondernemen deze te veranderen of onderdrukken.
- Het deelnemen aan conversiehandelingen om geloofsredenen valt onder de vrijheid van godsdienst.
- Conversiehandelingen vinden niet alleen plaats in religieuze context. Strafbaarstelling vormt in dat geval een beperking op de vrijheid van meningsuiting, naar artikel 10 EVRM en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, naar artikel 8.
De verklaring ‘Conversiontherapy and Therapeutic Choice’ van de International Federation For Therapeutic and Counseling Choice (IFTCC) geeft degelijke informatie met betrekking tot ons thema en de term ‘CT’ 3). Bijvoorbeeld dat de Amerikaanse psycholoog en activist Douglas D. Haldeman de term introduceerde. In 1991 en nog steeds verzet hij zich tegen veranderingsgerichte therapie 4). Onder de naam ‘CT’ wordt een voorstelling van zaken gegeven op grond van de vooronderstelling dat seksuele geaardheid aangeboren en onveranderlijk is.
Verwijzend naar deze ideologisch geïnspireerde term, wordt gewerkt aan een verbod op ‘CT’. De term is slecht gedefinieerd, omdat moreel verwerpelijke aversietechnieken als elektroshocks, daar ook onder vallen. Elk aanbod van psychotherapie, counseling en pastoraat aan mensen met ongewenste seksuele aantrekking tot hetzelfde geslacht (SSA – Same Sex Attraction) die vrijwillig steun zoeken, wordt daarmee strafbaar.
In ‘Is a Conversion Therapy ban compatible with human rights?’ van het Engelse Christian Concern, een juridische belangengroepering, schrijft Andrea Williams dat ook de overheid van het Verenigd Koninkrijk (VK) moeite heeft met de terminologie. Zo vermeldt de site van de overheid: ‘Het kabinet gaat een wettelijk verbod invoeren op het beoefenen van zogeheten conversietherapie’ 5). In het VK gebruikt niemand de term ‘CT’ om eigen werk te beschrijven of promoten. In ons land zie je dat ook niet. Andrea’s vraag is ‘Wat zal een verbod op ‘CT’ verbieden dat al niet illegaal is?’ 6).
Het verbieden van deze zorg is in strijd met mensenrechten en therapeutische keuzevrijheid. Datzelfde geldt voor de rechten van pastores, hulpverleners en ouders. Een verbod creëert een eenrichting pad voor zorg, vanuit een mono cultureel standpunt. Afwijkende opvattingen worden op grond van een ideologische, niet-wetenschappelijke grond, uitgesloten.
Onderzoek laat zien dat de ontwikkeling van SSA niet genetisch bepaald is. Maar beschikbare gegevens daarover worden genegeerd. Ook wat de fluïditeit van seksualiteit betreft. Door levenservaringen kan seksuele aantrekkingskracht verschuiven of veranderen. Opmerkelijk is bijvoorbeeld Roy Donders’ ervaring. Hij wist niet beter dan dat hij op mannen viel, tot hij Michelle ontmoette: ‘Trouwen gaat ons sprookje compleet maken!’
Voorstanders van een ‘CT’- verbod kunnen ‘CT’ soms afschilderen als marteling. Nu kan niet ontkend worden dat er – ook in hulpverlening en pastoraat – van wangedrag en onjuiste behandeling sprake kan zijn. Het is belangrijk dat aan het licht te brengen en bespreekbaar te maken. Opdat wangedrag aangepakt kan worden. Dat is gelukkig al mogelijk in het kader van het bestaande WvS. Wie zou onderzoek naar therapeutische wanpraktijken niet steunen!
Het is belangrijk om tot een goede analyse te komen van marteling, als daarover gesproken wordt. Opdat er geen verkeerde voorstelling wordt gegeven van de feitelijke praktijk. Ondanks beweringen van marteling zijn er echter geen rechtszaken bekend waarin vastgesteld is dat een beroepsbeoefenaar mishandeling toepaste in geval van ongewenste SSA. Verantwoorde hulp en begeleiding is per definitie cliënt gestuurd, nooit gedwongen of aversief.
Daarover schrijft ook Johan van de Sluis, mede oprichter en oud-voorzitter van Stichting Onze Weg in ‘Er moet LICHT komen,’ een jubileumuitgave van Onderweg: ‘Ik genoot ervan om me samen met anderen in te zetten voor hulpverlening aan mensen die vrijwillig naar ons toekwamen’ 7).
Dr Joseph Nikolosi Junior van de Reintegrative Therapy Association schrijft over de hulp die zij bieden dat ‘Traumabehandeling het doel is, en seksualiteitsverandering een spontaan bijproduct is. Hij bespreekt ook de mechanismes die een rol kunnen spelen bij dergelijke spontane seksualiteitsverandering 8). Hij vergelijkt ‘CT’ met Re-integratie Therapie. Daarvan noem ik vier punten, die ik ook leg naast wat Onderweg doet: 1. Definitie van hulp; 2. Doel; 3. Gebruik van aversie-technieken; 4. Gebruik van een ethische code.
Van ‘CT’ bestaat geen nauwkeurige definitie. Het gaat om een brede, onwetenschappelijke term, die staat voor pogingen iemands seksuele oriëntatie te veranderen. Dat is het doel. Er wordt soms gebruik gemaakt van aversie-technieken zoals schaamte, pijn of dwang. Van een ethische code is geen sprake.
Re-integratie Therapie heeft een specifieke definitie en handelsmerk, dat staat voor interventie op grond van recente inzichten, met als doel het verlichten van trauma’s en verslavingen. Cliënten worden niet aangemoedigd hun seksuele oriëntatie te veranderen, maar werken aan hun trauma en verslavingen met gebruik van genoemde interventies. Verandering is een bijproduct. Er is een eigen ethische code. Van aversie-technieken is geen sprake.
Onderweg geeft op onze site haar motto aan, als een definitie: ‘Het bemoedigen van mensen met homoseksuele gevoelens die Jezus willen volgen.’ Doel is niet iemands seksuele oriëntatie veranderen. Vanuit eigen ervaringen willen we naast mensen staan die vrijwillig contact zoeken. Onze ethische gedragscode is de Bijbel. Daar mogen we op aangesproken worden. Wij bieden geen professionele hulpverleningstrajecten of therapie. ‘Homogenezing’ is niet aan de orde, net zo min als het gebruik van aversie-technieken. We bieden contact aan, herkenning, een veilige plek en support. Onze ervaring is dat, als iemand met Jezus wil leven, en zich voor Hem openstelt, er dan dingen gaan veranderen. Zoals ik zelf mocht ervaren, dat homoseksuele gevoelens en verlangens niet meer 90 % van mijn leven uitmaken, maar 5 tot incidenteel 10 %. Als christen met homoseksuele gevoelens kan ik gelukkig leven, in verbondenheid met God en anderen.
Onze organisatie heeft zich door de jaren heen ontwikkeld in haar adviezen, net zoals dat gebeurt op andere gebieden op grond van nieuwe inzichten. Johan van de Sluis schrijft: ‘Verandering of genezing? In mijn boek ‘Ik ben niet meer zo, gebruik ik het woord genezing, zoals destijds veel evangelische christenen deden. Maar in de loop van de tijd begon ik in hulpverleningsgesprekken het woord ‘verandering’ te gebruiken. Uit onderzoeken blijkt dat seksualiteit fluïde kan zijn. Homoseksuele gevoelens kunnen verbleken en heteroseksuele gevoelens ontwaken. Maar soms vindt er ook geen verandering plaats. In gesprekken waren drie punten belangrijk: zelfacceptatie, leren om door het geloof te leven, en leren om op en goede manier met jezelf en anderen om te gaan’ 7). Destijds kon hij het aangaan van een heteroseksueel huwelijk wel promoten. Maar in de loop van de tijd werd duidelijk dat dat niet altijd het beste is om te adviseren. Bij al deze dingen willen we samen met degene die contact opneemt, zoeken naar een weg, met de bede ‘Uw wil geschiede in ons leven.’
Wat anderen ook vinden van wat Onderweg doet, we voorzien in een behoefte. Anders zou niemand reageren, en zouden er geen aanmeldingen zijn. Daarbij kun je een vergelijking maken met het opzetten van een stichting voor mensen die spijt hebben van een abortus of transitie. Daar kan iedereen wel van roepen ‘Waar maak je je druk om.’ Maar je zult er maar mee zitten! Hulp en steun vragen staat vrij. Laat dat zo blijven!
Bertien
Noten:
- https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?cfg=wetsvoorsteldetails&qry=wetsvoorstel%3A36178#wetgevingsproces
- https://www.raadvanstate.nl/actueel/nieuws/@133311/w16-22-0200-ii/
- https://iftcc.org/the-declaration/
- Haldeman, D.C. ‘Seksuele geaardheid conversietherapie voor homoseksuele mannen en lesbiennes; een wetenschappelijk onderzoek.’ In J. Gonsiorek & J. Weinrich (Eds) ‘Homosexuality: Research Implications for Public Policy’ (pp 149-160), Newbury Park, CA: Salie.
- https://www.gov.uk/government/consultations/banning-conversion-therapy
- ‘Is a conversion therapy ban compatible with human rights?’Legal Opinion, Roger Kiska, Legal Counsel Christian Legal Centre CCFON, London 2022. https://christianconcern.com/
- Er moet LICHT komen! Getuigenissen over homoseksualiteit en Jezus volgen.’ Jubileumuitgave van Onderweg.nu waarin negentien mensen hun levensverhaal 2022, pp 82, 83. ISBN 9789090362595
- De wetenschap — Reïntegratieve therapie® (reintegrativetherapy.com)
Dit is de zevende vraag uit een serie van acht die een journaliste voor een studentenblad in het noorden van het land me voorlegt naar aanleiding van het onlangs uitgebrachte advies van de Raad van State om de zogenaamde conversietherapie niet te verbieden. Zij werkt aan een tekst hierover en wil met het oog daarop het gesprek aangaan met mensen die voor en tegen dat advies zijn. Zo sprak zij met mensen die organisaties als Onderweg.nu het liefst zien verdwijnen. Zij wil ons de gelegenheid geven ons uit te spreken. Met het oog daarop mailt zij acht vragen, die ik één voor één beantwoord in de vorm van een artikel. De eerste zes artikelen vind je onder de volgende links:
1 https://www.onderweg.nu/hoe-reageert-u-op-groepen-die-organisaties-zoals-de-uwe-willen-verbieden/
2 https://www.onderweg.nu/hoe-en-wanneer-bent-u-bij-onderweg-betrokken-geraakt/